Wat is vitamine B12?
Vitamine B12 is onderdeel van het vitamine B-complex en heet ook wel cobalamine. Vroeger dacht men dat er maar 1 vitamine B was, net als dat er maar 1 vitamine C is. Later bleek die vitamine B uit meerdere werkende vitamines te bestaan. Daarom bestaat het vitamine B-complex nu uit verschillende vitamines met ieder een eigen cijfer.
Vit B12 heeft verschillende taken in je lichaam:
- het voorkomt pernicieuze anemie, een vorm van bloedarmoede
- het zorgt voor een goede weerstand
- het draagt bij aan de vorming van rode bloedcellen
- het helpt bij vermoeidheid te verminderen
- het is belangrijk voor je zenuwstelsel
- en het speelt een belangrijke rol in de productie en afbraak van homocysteïne.
Alleen dierlijke producten zijn rijk aan vitamine B12
Vitamine B12 komt vrijwel alleen in dierlijke producten (vlees, vis, gevogelte, eieren, …) voor omdat het wordt gemaakt door bepaalde bacteriën in het maag-darmkanaal van dieren. Ook mensen maken op die manier vit B12 aan in de dikke darm, maar ons lichaam neemt deze vitamine B12 daar niet op. Het is daarom belangrijk dat we vitamine B12 via de voeding binnenkrijgen. Dieren nemen de vit B12 die wordt gemaakt namelijk wél op, waardoor het in hun vlees, eieren en melk terecht komt.
Er zijn ook plantaardige leveranciers van B12, zoals zeewier en algen. Maar deze worden minder goed opgenomen door het lichaam dan dierlijke producten.
Veganisten en vegetariërs zullen dus steeds vitamine B12 supplementen moeten innemen.
Hoe ontstaat een vitamine B12 tekort?
Er zijn meerdere oorzaken voor een vit B12 tekort.
- Heel zelden: aangeboren transcobalamine II deficiëntie
- Pancreatitis
- Tekorten aan andere micronutriënten, met name ijzer en foliumzuur
- …
Een vitamine B12-tekort kan al beginnen in de maag
De meest voorkomende oorzaak van een vit B12-tekort is een verstoorde opname in je maag-darmkanaal.
De opname van vitamine B12 in het menselijk lichaam gebeurt via de inname van voeding. Op het moment dat het B12 in de maag terecht komt, wordt B12 losgekoppeld van de voedingseiwitten onder invloed van pepsine. Pepsine is slechts actief bij een zure pH. Dit verklaart waarom patiënten die langdurig protonpompinhibitoren (PPI) of maagzuurremmers gebruiken sneller een B12 tekort ontwikkelen. Dat komt dus niet omdat de opname van vitamine B12 op zich slechter zou zijn, maar wel omdat het pepsine onvoldoende actief is. Nadat het actief B12 in de maag zit, bindt het eerst aan haptocorrine en daarna aan de intrinsieke factor. Dit complex wordt uiteindelijk opgenomen in het maagdarmstelsel om zo te worden opgenomen in de bloedbaan.
Ook met het ouder worden, produceren we minder maagzuur, met dus een verminderde pepsine-activiteit tot gevolg.
Een tekort aan voedingsmiddelen met vitamine B12
Vitamine B12 zit alleen in dierlijke producten. Vegetariërs en veganisten worden daarom aangeraden een vitamine B12-supplement te slikken of producten te gebruiken met toegevoegd vitamine B12 om er voldoende van binnen te krijgen.
Pernicieuze anemie door auto-immuun gastritis
Auto-immuun gastritis is een aandoening waarbij het afweersysteem de eigen cellen in de maag ‘aanvalt’. De slijmvlieslaag aan de binnenkant van de maag raakt daardoor blijvend beschadigd. Hierdoor wordt er veel minder maagsap geproduceerd dan normaal en kan vitamine B12 niet goed worden opgenomen. Men spreekt dan van ‘pernicieuze anemie’.
Gastric bypass
Bij een gastric bypass wordt een deel van de maag verwijderd waardoor de opname van vitaminen en mineralen ernstig verstoord is. Bij deze operaties is levenslange suppletie zeer waarschijnlijk.
Malabsorptie
Een tekort aan vitamine B12 kan voorkomen bij patiënten met de ziekte van Crohn, vooral als de ziekte actief is in het laatste deel van de dunne darm waardoor de darm niet goed functioneert of als deze verwijderd is.
Coeliakie of glutenintolerantie genoemd, is een complexe aandoening te wijten aan een permanent onvermogen gluten uit de voeding te verdragen. Gluten beschadigen het dunne darmslijmvlies, zodat er een afvlakking ontstaat van de dunne darm, met een slechte opname van voedingsstoffen als gevolg, waaronder ook vitamine B12.
Diabetes type 2 patiënten moeten opletten!
Diabetespatiënten die het medicijn metformine langdurig gebruiken, lopen het risico een tekort aan vitamine B12 te ontwikkelen. Metformine heeft een negatieve invloed op de opname van vitamine B12 in je darmen.
Soms stelt zich de vraag of vit B12 preventief moet worden opgestart bij patiënten die bijvoorbeeld chronisch metformine gebruiken. In de regel gaat men dit niet doen, en enkel suppletie opstarten als er effectief een tekort is vastgesteld.
De gevolgen van een vitamine B12 tekort
Vitaminetekorten hebben de neiging om zich geleidelijk en langzaam te ontwikkelen, soms over een periode van meerdere jaren. In het begin kunnen symptomen vaag en minimaal zijn, maar na verloop van tijd beginnen deze meer en meer op te vallen.
Vitamine B12 is de enige wateroplosbaar vitamine die je lichaam opslaat als ‘reservevoorraad’. Dit gebeurt door grote hoeveelheden op te slaan in de lever. Een deficiëntie wordt dus vaak pas heel laat opgemerkt, gemiddeld na 1 tot zelfs 4 jaar.
Als je te weinig vit B12 binnenkrijgt, kun je te maken krijgen met deze symptomen:
- Bleekheid
- Slap, moe gevoel
- Licht in het hoofd
- Weinig eetlust
Sommige mensen hebben naast de bovenstaande klachten ook last van:
- Pijnlijke, branderige tong
- Gewichtsafname
- Misselijkheid
- Problemen met de spijsvertering of ontlasting
- Gewrichtsproblemen
- Spierpijn
Bloedarmoede
Onze cellen hebben vitamine B12 nodig om zich te kunnen vermenigvuldigen. Per minuut produceren we miljoenen rode bloedcellen. Aangezien een vit B12-tekort een invloed heeft op de productie van rode bloedcellen, zal het aantal rode bloedcellen dalen waardoor we bloedarmoede of anemie ontwikkelen.
De meest voorkomende symptomen van bloedarmoede zijn:
- Vermoeidheid
- Duizeligheid
- Hijgen met een gevoel van kortademigheid
- Onaangename sensaties van een onregelmatige pols en/of zware hartkloppingen
Vitamine B12 is nodig voor een goede werking van het zenuwstelsel
Op langere termijn kan een vit B12 tekort resulteren in bepaalde neurologische klachten, zoals:
- Tintelingen (vooral in handen en voeten)
- Dof gevoel of gevoelloosheid (vooral in handen en voeten)
- Zwaar gevoel
- Moeilijkheden met lopen
- Niet op de juiste woorden kunnen komen, versprekingen of verkeerd gebruik van woorden
- Concentratie- en coördinatieproblemen
- Algemeen gevoel van spierzwakte
Daarnaast zijn er gevallen bekend waarbij psychische klachten optreden, zoals verwardheid, prikkelbaarheid en depressie.
Een tekort aan vitamine B12 kan geheugenproblemen veroorzaken
Vitamine B12 is mogelijk belangrijk voor het functioneren van je geheugen en denken. Ouderen kunnen als gevolg van een vitamine B12-tekort problemen krijgen met hun geheugen.
Aanpak vitamine B12 tekort
De suppletie van vitamine B12 is onafhankelijk van de waarde van de laboparameter. Het supplement bevat dus steeds dezelfde hoeveelheid.
Optie 1 = 1000 µg of 1mg per dag per oraal (via de mond) waarbij methylcobalamine de actieve vorm is zoals ze in het lichaam wordt gebruikt.
Optie 2 = Intramusculair 6 x 1 mg om de 2 of 3 maand
De doeltreffendheid van orale versus parenterale suppletie is op de lange termijn gelijk, behalve bij mensen met pernicieuze anemie waar orale suppletie geen zin heeft. Verder is het toevoegen van intrinsieke factor voor een beter opname van vitamine B12 niet wetenschappelijk onderbouwd.
Zeer belangrijk is om de suppletie van vitamine B12 nog 6 tot 12 weken na normalisatie van de hemoglobine verder te zetten om de reserves voldoende aangevuld te krijgen.
