Wat zijn spataderen?
Spataderen zijn gezwollen en verdraaide aderen die onder de huid zichtbaar zijn. Ze komen meestal voor in de benen, maar kunnen ook in andere delen van het lichaam voorkomen. Spataderen worden veroorzaakt door een aandoening die veneuze insufficiëntie wordt genoemd, waarbij het bloed niet goed door de aderen stroomt. Dit leidt tot verhoogde druk in de aderen, waardoor ze opzwellen en draaien. In sommige gevallen kunnen spataderen leiden tot verdere complicaties zoals pijn, verkleuring van de huid en zweren. Om te voorkomen dat deze complicaties optreden, is het belangrijk om te begrijpen waardoor spataderen worden veroorzaakt en hoe ze kunnen worden behandeld.
Het mechanisme en de oorzaken van veneuze insufficiëntie kunnen worden samengevat in 2 belangrijke elementen: een hoge bloeddruk en een verminderde tonus van de vaatwanden.
Om te voorkomen dat het bloed terug naar de voeten stroomt onder invloed van de zwaartekracht, beschikken de aders over kleppen die mechanisch in werking treden. Onder invloed van risicofactoren (sedentaire levensstijl, zwangerschap, gewichtstoename, leeftijd, …) zullen de aders uitzetten, waardoor het terugstroommechanisme minder doeltreffend wordt. Het bloed stagneert dan in de haarvaten waardoor de vaatwanden onder druk komen te staan. De aders laten dan water ontsnappen, met eiwitten die verantwoordelijk zijn voor het gevoel van zwaarte, oedeem en ontsteking.
Diverse risicofactoren verergeren de toestand:
- Erfelijkheid: het aandeel van erfelijkheid is aanzienlijk, want in 90% van de gevallen wordt het overgeërfd. De kans om veneuze insufficiëntie te ontwikkelen bedraagt 90% wanneer beide ouders spataders hebben en 47% wanneer slechts 1 van beide ouders spataders heeft. Ter vergelijking, het percentage bedraagt slechts 20% wanneer geen van beide ouders symptomen van veneuze insufficiëntie vertoont.
- De leeftijd: de frequentie en het belang van het probleem vertonen de neiging om toe te nemen met de leeftijd. Door ons zittend leven hebben echter ook veel jongeren te kampen met aderinsufficiëntie.
- Hormonen: vrouwen, die meer onderhevig zijn aan hormonen, krijgen er eerder last van dan mannen. Naast zwangerschap hebben hormoonschommelingen door de pubertijd, de menstruatie en de menopauze een impact op de adercirculatie en zware benen.
- Overgewicht: overgewicht, vooral in combinatie met een ongezonde voeding en een gebrek aan lichaamsbeweging, heeft een grote invloed op zware benen. Het lichaam moet immers meer inspanningen doen om de zwaarte te bestrijden.
- Warmte: opgelet met warme baden, de zon …
- Langdurig rechtstaan en zitten, vooral tijdens lange vliegtuig- of autotrajecten.
- Risicoberoepen: zoals kapper, verpleegkundige, leraar, kelner, … waarbij men de hele dag rechtstaand werkt, versterken het gevoel van zware benen. 70% van de kelners en verkopers heeft regelmatig last van zware benen.
Wat zijn de signalen van veneuze insufficiëntie?
- Een gevoel van zware en/of pijnlijke benen
- Krampen, verdoofd gevoel, paresthesie
- Nachtelijk ongemak (of ‘restless legs’)
- Jeuk is mogelijk
- Oedeem (zwelling) bij de enkels of kuiten
- Verschijnen van spataderen.
Enkele nuttige tips om de chronische veneuze ziekte te vermijden.
- Vermijd overdreven blootstelling aan warmte zoals de verwarming, kachels, elektrische dekens, hete baden of sauna. Beëindig douchen met een korte, koud waterstraal van de voeten naar de dijen.
- Draag losse, soepele kleding en kies voor schoenen met hakken van 3 tot 4 cm.
- Vermijd overgewicht.
- Drink minstens 1.5 liter water per dag
- Vermijd om met gekruiste benen te zitten, of te lang te zitten of rechtop te staan.
- Bevorder de bloedstroom tijdens uw slaap. Doe oefeningen voor het slapengaan en slaap met je benen verhoogd.
- Masseer uw benen zo vaak mogelijk, van de voet naar het bovenbeen toe.
- Hou uw benen zoveel mogelijk in beweging, door af en toe wat rond te wandelen.
- Kies de juiste sport: ideaal zijn wandelen, turnen, fietsen, golfen, dansen of zwemmen.
- Niet roken.
- Wees matig mat alcohol, kruiden en koffie.
Steunkousen of compressiekousen helpen het bloed terug te pompen naar het hart. De druk is het hoogst rond de enkel en vermindert naar boven toe.
Steunkousen oefenen maar weinig druk uit op de huid en de onderliggende weefsels in geval van rust. Ze zorgen daarentegen dan wel weer voor een sterke druk bij het wandelen, wanneer de spieren samentrekken. Steunkousen worden enkel aanbevolen bij kleine problemen zoals zware of licht gezwollen benen.
Compressiekousen worden gedragen bij de preventie van veneuze insufficiëntie die zich uit in 3 stadia:
- Fase 1: zware benen, oedeem, pijn, gevoel van jeuk, tintelingen, krampen ’s nachts en vooral bij de onderste ledematen.
- Fase 2: spataders (beschadigde aders die zich uitzetten, waardoor het bloed niet zo goed meer stroomt)
- Fase 3: Complicaties: spataderen kunnen leiden tot huidproblemen zoals eczeem, vlekken, zweren of tot vasculaire complicaties zoals bloedingen, diepe veneuze trombose, flebitis …
Compressiekousen oefenen druk uit op de onderste ledematen, zowel in rust als tijdens het bewegen. Deze druk is degressief en is groter ter hoogte van de enkel maar neemt geleidelijk af naar de dij toe. Het doel is om de normale fysiologische mechanismen van de veneuze retour de versterken. Het vermindert uitzetting van de aders en versnelt de veneuze flux. Het vermindert het volume van het been, doet zwelling afnemen en verbetert de efficiëntie van de pompfunctie van de kuitspier bij het lopen.
Het is ideaal om ze te dragen van bij het opstaan tot bij het slapengaan!
Wat is het werkingsmechanisme van een veneuze behandeling?
De orale venotonica
Venotonica moeten de toestand van de aderwanden, waarvan de aantasting uitmondt in uitgezette aders, herstellen. Ze versterken de capillaire weerstand en normaliseren de capillaire permeabiliteit: zo helpen ze oedeem te verminderen. Ze verbeteren de lymfecirculatie en hebben een ontstekingsremmende werking. Venotonica worden systemisch of topisch toegediend. De topische vorm wordt gebruikt bij zware benen, pijnlijke benen of kuitkrampen en wordt doorgaans tweemaal per dag aangebracht.
Flavonoïden, die werken bij de behandeling van veneuze problemen, hebben verschillende eigenschappen:
- Ze verhogen de weerstand van de haarvaten terwijl ze hun permeabiliteit verminderen.
- Ze versterken de lymfedrainage.
- Ze verbeteren de conditie van de aders → strijdt tegen oedeem.
- Ze verminderen de viscositeit (dikte) van het bloed.
- Ze hebben een ontstekingsremmende werking door de vermindering van de afgifte van de ontstekingsmediatoren en ze remmen ook de ontsteking te wijten aan oxidatieve stress.
Hoe vroegtijdiger ze worden ingenomen, hoe effectiever ze zullen zijn. Plus ze moeten langere tijd worden ingenomen.
Diosmine en hesperidine, twee flavonoïden, zijn aangewezen in de behandeling van spataderen en hemorroïden. Deze moleculen versterken de tonus en de elasticiteit van de venen door de abnormale capillaire permeabiliteit en de ontsteking te verminderen. Ter hoogte van de aderwand werd ook een beschermende werking tegen hypoxie of een versnelde proliferatie van de endotheelcellen aangetoond. Deze moleculen werken niet alleen in op de aders, maar ook op de lymfcapillairen door de flux te verhogen en de lymfedrainage te verbeteren. Ze worden ook gebruikt na operaties aan de spataderen.
Fytotherapeutische oplossingen
Onlangs beval het EMA (European Medicine Agency) Paardenkastanje aan voor de ‘duidelijke aangetoonde’ behandeling van chronische veneuze insufficiëntie die wordt gekenmerkt door gezwollen benen, spataderen, zware, pijnlijke en vermoeide benen, jeuk, spanningen en kuitkrampen. De belangrijkste werkzame stof van Paardenkastanje, aescine, werkt pijnstillend en ontstekingswerend door het prostaglandine-synthetase af te remmen. Aescine verlicht ook de zwelling door de capillaire filtratie te verminderen. Dankzij zijn werking op de proteoglycanen behandelt het niet alleen zware benen, maar ook de diepere oorzaken van veneuze insufficiëntie zoals spataders, oedeem en hemorroïden.
Muisdoorn en Hamamelis zijn planten die de veneuze en lymfatische circulatie stimuleren en dus aangewezen zijn bij veneuze insufficiëntie.
Muisdoorn helpt de bloedsomloop te ondersteunen en vermindert het gevoel van zware en vermoeide benen tijdens het reizen, bij warm weer, tijdens de menstruatie of bij het nemen van de anticonceptiepil. Hij bevordert de venolymfatische werking en verlicht veneuze problemen van de onderste ledematen. Hij heeft eveneens ontstekingsremmende en anti-oedemateuze eigenschappen die zeer nuttig zijn bij de behandeling van aambeien, zware benen en spataders.
Hamamelis helpt bij de ondersteuning van de circulatie en verlicht het gevoel van vermoeide benen. Hij verlicht de symptomen van spataders, van aambeien en van couperose. Dit veneus tonicum heeft ook een weldoende werking op circulatieproblemen van de menopauze en op gezichtsuitslag.
En topische producten?
Gels, crèmes of sprays op basis van ontzwellende en verfrissende plantenextracten kunnen worden aangebracht van onder naar boven en op het einde van de dag of bij warm weer. Essentiële oliën op basis van sesquiterpenen hebben een infiltratieremmend, ontzwellend effect, sesquiterpenolen zijn circulatoire tonica.
